Döviz kurundaki anormal hareketlilik her şeyi olduğu gibi un fiyatlarını ve fırıncılığın girdi maliyetlerini de vurdu.
Buğdayını tüccara ucuza kaptıran çiftçi, girdi maliyetlerinin aşırı artışından dolayı yeniden ürün ekemez hale geldi. Her sektörde olduğu yine üreten değil aradaki fırsatçılar kazandı. Buğdayı üreten çiftçi, ekmeği üreten esnaf kan ağlarken, piyasayı alt üst eden fırsatçılar her şeyi zamlandırdı. Yetkililer ise fırsatçılara karşı önlem almakta gecikti ve piyasada zamlanmayan ürün kalmadı.
‘DÖVÄ°ZLE ALAKASI OLAN OLMAYAN HER ÅžEY ZAMLANMIÅž’
Döviz kurundaki dalgalanmadan sonra çiftçilerin büyük maÄŸduriyet yaÅŸadığını belirten Sur Ziraat Odası BaÅŸkanı Mehmet Åžirin Demir, “Dövizin yükselmesiyle beraber Gübreye, mazota, ilaca her ÅŸeye büyük oranda bir zam geldi. Bin 500 TL olan gübrenin tonu ÅŸuan 3 bin 500 TL olmuÅŸ. Geçen yıl 12 TL’ye aldığımız pamuk ilacı ÅŸuan 50 TL’ye çıkmış. Geçen yıl bu zamanlar 3. 800 TL olan mazotun litresi ÅŸuan 6.800 TL’yi bulmuÅŸ. Bunun dışında her neye elinizi atsanız fiyatı uçmuÅŸ. Bu ülkede sanki her ÅŸey Dolara baÄŸlı; yurtdışından gelen gelmeyen, dövizle alakası olan olmayan her ÅŸey zamlanmış. Piyasada çok büyük bir fırsatçılık var. Devletin bu fırsatçılara karşı önlem almasını istiyorum” diye konuÅŸtu.
‘BU KOÅžULLARDA KÖYLÃœNÃœN ÇİFTÇİLÄ°K YAPMASININ Ä°MKANI YOK’
Çiftçinin ürününü ucuza sattığını ancak buna karşın girdi maliyetlerinin sürekli arttığını ifade eden Demir, “Çiftçi buÄŸdayın tonunu 900 ila 1000 TL arasında sattı ama geçen yıldan bu yıla gübre, mazot, ilaç fiyatları ikiye üçe katlanmış. Çiftçinin girdi maliyetlerinde geçen yıldan bu yıla korkunç bir artış var. Bu koÅŸullarda çiftçi nasıl ekim yapacak, buna yetkililerin bir müdahalede bulunması gerek. Geçen yıl tonu 850 ila 900 TL arasında olan ürün bir yılda 100 TL artış gösteriyor ama buna karşı girdi maliyetleri yüzde 100’den fazla artıyor. Çiftçinin bu yükü kaldırmasının imkanı yok. Bu gidiÅŸle çiftçiliÄŸi bırakacağız. Bu koÅŸullarda köylünün çiftçilik yapmasının imkanı yok. Öyle ki çiftçi artık icara tarla alamıyor. Çiftçinin hali periÅŸan ama devletin verdiÄŸi destek aynı. Döviz aldı başını gitti, her ÅŸeyin fiyatı iki üç katına çıktı ama çiftçinin desteÄŸi yerinde sayıyor. Devlet yeterli desteÄŸi saÄŸlamazda çiftçi çiftçilik yapamaz. Devletin çiftçisini koruması lazım. Devletin dövizdeki dalgalanmadan dolayı çiftçinin girdi maliyetlerine gelen zamma karşı acil bir önlem alması lazım. Mazot, gübre, ilaç fiyatlarına devlet müdahale etsin. Devlet çiftçisini destekleyecek ki, çiftçi yeniden ekim yapsın” ifadelerini kullandı.
‘ÇİFTÇİ NE YAPSIN, NASIL EKSÄ°N?’
Piyasadaki fırsatçılığın önünün alınması çaÄŸrısında bulunan Demir, şöyle konuÅŸtu: “Çiftçi buÄŸdayını ucuza satıyor ama yeniden ekmek için her ÅŸey ateÅŸ pahası. Tohum fiyatları 2 bin 200 TL olmuÅŸ. Çiftçi ne yapsın, nasıl eksin? Ä°lacın fiyatı üç katına çıkmış, gübre deseniz iki kat fiyata, mazot yine öyle. Çiftçinin elinde buÄŸdayı ucuza alıyorlar ama tohumu pahalıya satıyorlar. Böyle çiftçilik mi yapılır! Çiftçin çoÄŸu buÄŸdayını bir TL’nin altında satıyor ama fabrikadan kepeÄŸin kilosunu 1.100 TL’ye alıyor. BuÄŸdayın kepeÄŸi buÄŸdaydan pahalı olursa çiftçilik yapmanın anlamı nedir? Çiftçinin elinde deÄŸeri olmayan buÄŸdayın kepeÄŸi bile çiftçiye dönüşte acayip zam alıyor. Buna bir dur diyen olmalı. Ãœretici kazanmıyor ama piyasada her ÅŸey ateÅŸ pahası. Piyasadaki bu fırsatçılığın önü alınmalı yoksa artık çiftçi üretim yapamayacak. Devlet piyasayı ciddi ÅŸekilde denetlemeli. Un fiyatları nasıl bir ayda yarı yarıya arttı. Çiftçinin elindeki buÄŸdayı ucuza alıyorlar ama unun fiyatını bir ayda anormal bir ÅŸekilde arttırabiliyorlar. Un’un torbası bugün 110 TL olmuÅŸ. Daha bir ay önce 70 TL olan un bir anda 40 TL zamlanıyor ama kimse buna dur demiyor, olacak iÅŸ deÄŸil.”
’37 SENEDÄ°R BU İŞİN İÇİNDEYÄ°M, BÖYLE ZAM GÖRMEDÄ°M’
Diyarbakır’ın köklü esnaflarından 37 yıllık fırıncı Nizamettin Yılmaz, un fiyatlarındaki artışa iliÅŸkin ÅŸunları söyledi: ” Sadece un deÄŸil, fırındaki bütün girdi maliyetleri arttı. Un zamlandı, yaÄŸ zamlandı, susam zamlandı, kağıdı, poÅŸeti her ÅŸeye zam geldi. 10 TL’ye aldığımız susam’ın kilosunu ÅŸuan 25 TL’den alıyoruz. Susam, yüzde yüz elli zamlandı. Torbasını 70 TL’ye aldığımız un 105 TL olmuÅŸ. 60 TL’ye aldığımız kağıt olmuÅŸ 160 TL. PoÅŸet deseniz kilosu 8 TL’den 17 TL’ye çıkmış. 80 TL’ye aldığımız yaÄŸ olmuÅŸ 160 TL. Bu artış normal bir artış olamaz. Burada bir fırsatçılık olduÄŸu gün gibi ortada. Bir fırıncının böyle bir durumda zarar etmemesi mümkün mü? EkmeÄŸin gramajı aynı, fiyatı aynı ama girdi maliyetleri anormal bir ÅŸekilde artmış. Esnafın buna uzun vadede dayanmasının imkanı var mı? 37 senedir bu iÅŸin içindeyim, böyle zam görmedim. Un zamlansa zamlansa en baba 5TL zamlanırdı. Ama bir ayda un torba başına 30 – 35 TL zam almış.”
‘PÄ°YASADAKÄ° FIRSATÇILIÄžA BÄ°R DUR DESÄ°NLER’
Son zamların esnafın belini büktüğünü ve dayanacak güçleri kalmadığını belirten Yılmaz, yetkililere seslendi: “Hükümetten acil bir müdahale bekliyoruz. Bu iÅŸe bir el atsınlar, piyasadaki fırsatçılığa bir dur desinler. Ä°thal buÄŸday çözüm deÄŸil. Dışarıdan gelen buÄŸdaydan ekmek çıkmaz, çünkü özü yok. Fırıncıların durumu ÅŸuan çok kötü, çünkü un almakta zorlanıyorlar. Yüzde 70 esnaf un alamıyor. Piyasa ÅŸuan berbat, küçük esnaf çok sıkıştı. Fırıncı piyasasında zaten kayıt dışı üretimden dolayı esnaf zor durumdaydı, ÅŸimdi bu son zamlarla birlikte esnaf çok kötü bir duruma düştü. Döviz kurundaki dalgalanmadan önce iyi kötü kurtarıyordu ama artık esnafın dayanacak hali kalmadı. Åžuan esnaf kar etmiyor, çoÄŸu zararına çalışıyor. Durumu iyi olan esnaf en fazla baÅŸa baÅŸ götürüyor, kar yok! Dükkan bizim mülkümüz olduÄŸu halde durum bu, kirada olan esnaf için her ÅŸey çok daha kötü.”
‘ÃœLKEMÄ°Z DIÅž GÜÇLERLE EKONOMÄ°K BÄ°R SAVAÅž İÇİNDEDÄ°R’
YeniÅŸehir esnaflarından, Özgür Fırıncılık iÅŸletmecisi Hamza Yıldırım,  ekmeÄŸin girdi maliyetlerindeki artışın sürdürülemez olduÄŸunu söyledi. 25 yıldır Diyarbakır’da fırın iÅŸletmeciliÄŸi yaptığını belirten Yıldırım, döviz kurundaki dalgalanmaya iliÅŸkin ÅŸunları söyledi: ” Ãœlkemiz malum ÅŸuan dış güçlerle ekonomik bir savaÅŸ içindedir. Tabii biz de bu ülkenin bir vatandaşı, bir bireyi, bir esnafı olarak gücümüz oranında bununla mücadele etmeliyiz.”
‘KÄ°M NEYE Ä°STÄ°NADEN BUÂ KADAR ZAM YAPABÄ°LÄ°YOR?’
Yıldırım, un fiyatlarındaki artışa iliÅŸkin olarak ise şöyle konuÅŸtu: “Dövizdeki dalgalanma olmadan önce unun torbasını 68 TL’den alabiliyorduk ama ÅŸimdi fabrikadan 95 TL’ye alıyoruz. Buna nakliyesini, hamaliyesini de ekleyin bir torba un size 100 ila 105 TL’ye mal oluyor. Bu artış bir fırıncı esnafı için çok ciddi bir maliyettir. Hükümetimizin, yetkililerimizin eksik kaldığı veya yetiÅŸemediÄŸi, gözlerinden kaçtığı her ne ise buna biran önce müdahale edilmeli, gerekli denetimler yapılmalıdır. Kim neye istinaden bu kadar zam yapabiliyor? Biz aynı zamanda çikolata grubunu da kullanıyoruz, hepsi de dışarıdan gelen ürünler ve dövize baÄŸlı olarak zamlanıyor. Bunu bir nebze olsun anlıyoruz ama un niye bu kadar zamlanıyor? Hangi fabrikamız yüzde yüz ithal buÄŸday kullanıyor? Diyarbakır’da 20 – 30 fabrika varsa bunun en fazla üç dört tanesi ithal buÄŸday kullanır ama onlar da en fazla yüzde 10’unu ithal kullanır. Yani yine yüzde 90 yerli buÄŸday kullanılır. Bu kadar zam nereden kaynaklanıyor bunu anlamış deÄŸilim.”
‘UN ZAMLANDI BÄ°R GÃœNDE BÄ°N 500 TL ZARAR’
Son zamlarla un fiyatlarındaki  artışın esnafı bitme noktasına getirdiÄŸini belirten Yıldırım, “Biz fırıncı esnafı rayice tabiyiz ve bize tarife gelmeden kafamıza göre ekmeÄŸin gramajını,fiyatını deÄŸiÅŸtiremeyiz. Son zamlarla birlikte tabiri caizse sermayeden yiyoruz. Buna da ne kadar dayanırız bilmiyorum. Sadece bir kalemde günlük bin 500 TL içeri girerseniz buna ne kadar dayanabilirsiniz ki? Un zamlandı bir günde bin 500 TL zarar. Bunu diÄŸer kalemlerle birlikte düşünün dayanılacak gibi deÄŸil. Kağıda, poÅŸete, susama, yaÄŸa, mayaya her ÅŸeye zam geldi. Kağıdın kilosunu 8.5 TL’den alırken ÅŸimdi 20 TL’den alıyoruz. PoÅŸet fiyatları iki buçuk kat arttı. En son 9 TL’den aldığım susam’ın kilosu ÅŸimdi 25 TL. YaÄŸ fiyatları zaten aldı başını gitti. Bütün esnaf çok büyük sıkıntı içinde. Nereye kadar dayanırız bilmiyorum. Bu koÅŸullarda esnafın daha fazla dayanması mümkün deÄŸil. KoÅŸullara dayanamayan kimi esnaf ekmeÄŸin gramajıyla oynuyor. Yani, herkes bir ÅŸekilde durumu kurtarmaya çalışıyor” ÅŸeklinde konuÅŸtu.
‘FIRIN PÄ°YASASINDA KAYIT DIÅžI ÃœRETÄ°M ÇOK’
Ekmek piyasasında denetim boÅŸluÄŸuna iÅŸaret eden ve kayıt dışı üretimin önünün alınması gerektiÄŸini kaydeden Yıldırım, “Aslında sıkıntı sadece döviz kurundaki dalgalanmayla baÄŸlantılı deÄŸil. Piyasada bir denetim boÅŸluÄŸu mu var, otorite boÅŸluÄŸu mu var, artık ne derseniz deyin ama bir düzensizlik var. Piyasada ekmeÄŸin gramajında çok büyük farklılıklar olabiliyor. Fırın piyasasında kayıt dışı üretim çok. Sigortasız işçi çalıştıran, vergi ödemeyen, ekmeÄŸin gramajını kafasına göre belirleyen bir esnaf profili var. Piyasada ciddi bir haksız rekabet var. VatandaÅŸ için iç yüzünü bilmediÄŸi için ekmek fiyatlarının birçok fırında farklı olmasına bir anlam veremiyor” diye konuÅŸtu.
‘UN ZAMLANMASIN EKMEK DE ZAMLANMASIN’
Zamlara karşı olduÄŸunu ifade eden Yıldırım, son olarak ÅŸunları söyledi: “Ben bir fırıncı esnafı olarak zamdan yana deÄŸilim ama hak ne ise bunun da yerine gelmesi gerekir. Yılbaşına kadar ekmeÄŸe zam yok diye hükümet yetkilileri açıklama yapıyor. Peki, yılbaşına kadar açık esnaf bulabilecek mi? Fırıncı esnafı bu zamlara yılbaşına kadar dayanabilecek mi? Yetkililer önce gelip piyasadaki un fiyatlarını denetlesinler. Un neden bu kadar pahalanmış bunun açıklamasını yapsınlar. Un zamlanmasın ekmek de zamlanmasın. Ama 105 TL’ye bir torba un alıyorsak, yılbaşına kadar ekmeÄŸe zam yok ne demek? Bu çok abestir, gülerler insana!”
‘FIRSATÇILAR TÄ°CARETTEN MEN EDÄ°LSÄ°N!’
YeniÅŸehir’de restoran iÅŸletmecisi Mehmet Demir, piyasadaki fırsatçılara karşı devletin daha caydırıcı önlemler alması gerektiÄŸini söyledi. Demir, ” Restorandaki tüm ürünlerin girdi maliyetleri zamlandı. Ayranından, suyundan, unundan, ambalaj kağıdından, odununa her ÅŸey zamlandı. Unun torbasını önceki gün 110TL’ye aldım. Ambalaj kağıtlarına gelen zam yüzde yüz. Paket serviste kullandığımız köpük kaplar yüzde yüz zamlandı. Her ÅŸeye zam geliyor ama yemek fiyatlarına zam yapamıyoruz. Esnaf olarak batıyoruz, iflasın eÅŸiÄŸindeyiz. Bu zamlar yakın vadede geri alınmazsa dayanılacak gibi deÄŸil. Her gün cepten her gün cepten nereye kadar? Son iki aydır iÅŸler zaten kesat, müşterilerimiz yüzde 60 azaldı. Gelen müşteriler de önce bir porsiyon Ä°skender yiyorlarsa artık dürüm istemeye baÅŸladılar. Müşterilerimin baÅŸka yere gittiÄŸini düşünmüyorum ama artık dışarıdan yemek yiyecek durumları yok. Her gün gelip yemek yiyen müşterilerim artık üç dört günde bir gelmeye baÅŸladılar. Yemek fiyatlarımız aynı ama müşteri aynı kalmadı. Ä°nsanların alım gücü düştü haliyle artık dışarıda yemek yemek lüks oldu. Yetkililer artık buna bir el atsınlar yoksa küçük esnaf biter. Özellikle piyasadaki fırsatçıların bitirilmesi lazım. Piyasada fırsatçılık yapanlara ceza yetmez, ticaretten men edilsin. Devletin fırsatçılara karşı daha ciddi tedbirler alması, daha caydırıcı cezalar vermesi lazım” ifadelerini kullandı.
(Ali Abbas Yılmaz / Harun Aytulun’un Özel Haberi)
