Diyarbakır’ın merkez YeniÅŸehir ilçesinde, kafe iÅŸletmecisi Mehmet Sevik (74), UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan Diyarbakır Surları’nı 88 yıl önce yıkımdan kurtaran Fransız arkeolog Albert Louis Gabriel’in fotoÄŸraflarını iÅŸ yerinin duvarlarına astı. Gabriel’e vefa gösterdiÄŸini belirten Sevik, “Diyarbakır, surdur; surlar olmasa Diyarbakır da olmaz” dedi.
Merkez YeniÅŸehir ilçesinde, Dicle Nehri’nin kenarında kafe iÅŸleten Mehmet Sevik, Diyarbakır Surları’nın 88 yıl önce yıkılmasını engelleyen Fransız arkeolog, tarihçi ve gezgin Albert Louis Gabriel’in fotoÄŸraflarıyla iÅŸ yerinin duvarlarını süsledi. Köy Hizmetleri’nden 12 Eylül 1980 yılında emekli olduktan sonra kafe iÅŸletmeye baÅŸlayan Sevik, dükkanın duvarlarında fotoÄŸrafları yer alan Gabriel’e vefasını anlatırken, “1974 yılında kahvede oturuyordum. Yan masada bir adam, kitap okuyordu. Kitabın kapağında Gabriel’in fotoÄŸrafı vardı. Adam o kadar uzun okudu ki kitabı, merak ettim. Masasına geçerek, ne okuduÄŸunu sordum. OkuduÄŸu kitap Gabriel’i anlatıyordu ya da Gabriel’in bir kitabıydı. Adam dedi ki ‘Diyarbakır’ın surlarını kurtaran Gabriel’dir’. Ä°ÅŸte ben, o günden sonra bir daha unutmadım Gabriel’i; çünkü Diyarbakır surdur. Surlar olmasa Diyarbakır da olmaz” diye konuÅŸtu.
DÖNEMÄ°N VALÄ°SÄ°NÄ°N ‘YIKIM’ Ä°STEĞİNE GABRÄ°EL ENGEL OLDU
Albert Louis Gabriel, 1883 yılında, Fransa’da doÄŸup, Sorbonne Ãœniversitesi’nde Güzel Sanatlar ve Edebiyat okuduktan sonra Paris Ãœniversitesi’nde doktora yaptı. Gabriel, 1926 yılında Türkiye’ye gelerek, Darülfünun’da arkeoloji ve sanat tarihi dersleri verdi. Milli EÄŸitim Bakanlığı ile 1930’da anlaÅŸarak, Mezopotamya’daki eserler hakkında araÅŸtırma yapmak üzere Hasankeyf’ten Van’a incelemelerde bulundu. Eserlerin fotoÄŸraflarını çeken, çizimlerini yapan ve metinler yazan Gabriel, 1930’lu yıllarda Diyarbakır’a geldi. Gabriel, dönemin valisi Faiz Ergun’un talimatıyla DaÄŸkapı ile Mardinkapı arasındaki surların, “Sur içine hava girmiyor. Bulaşıcı hastalıklar yaygınlaşıyor. Hava sirkülasyonu olsun, diye surları dinamitliyoruz” denilerek, yıktırılmaya çalışıldığını gördü. Gabriel, Milli EÄŸitim Bakanlığı’na rapor yazarak, Diyarbakır Surları’nın tarihi ve arkeolojik açıdan paha biçilemez olduÄŸunu belirtince, yıkım durduruldu.
100 METRELÄ°K SURLAR TOP ATIÅžLARIYLA YIKTIRILDI
Fransız arkeolog Albert Louis Gabriel’in hazırladığı raporla yıkımına engel olduÄŸu surların bir kısmı, tarih kitaplarına göre, 1930’lu yıllarda yıktırıldı. DaÄŸkapı ile Urfakapı arasında yaklaşık 100 metre uzunluÄŸundaki bölüm, o dönemde ‘Åžehir hava almıyor’ denilip, yıktırılırken, Fransız arkeoloÄŸun giriÅŸimiyle çalışmalar durduruldu. Yıkım, 100 metrelik alanla sınırlı kaldı.
