Döviz kurundaki olağanüstü dalgalanma yerini dövizin düşüşe geçmesine bırakırken, belirsizlik ortamının piyasalara olan olumsuz yansıması çarşı pazardaki etkisini sürdürüyor.

Diyarbakır’daki tarihi Sur ilçesi esnafı bayram sevinçi yaÅŸayamıyor. Ä°ÅŸlerin geçen bayrama göre yarı yarıya düştüğünü belirten esnaflar, “Çarşıda bayram havası yok” diyor.

Bayram öncesi çarşı pazarda görülmesi gereken hareketlilik döviz kurundaki “spekülatif” hareketlilikten dolayı yerini durgunluÄŸa bıraktı. Diyarbakır’ın kalbi olan tarihi Sur ilçesi esnafları bayram öncesinde beklediÄŸi hareketliliÄŸi yaÅŸayamazken, geçen bayrama göre iÅŸlerinde yarı yarıya düşüş var.

Sur’da Çarşıya Åževiti (Yanık Çarşı) esnafları bayram öncesi iÅŸlerin durgun olmasından yakınıyor. Bu bayram çarşı pazarda bayram havası olmadığını belirten esnaflar, dövizdeki dalgalanmaların piyasayı olumsuz etkilediÄŸini ifade ettiler.

‘SÄ°PARÄ°Åž VERDİĞİMÄ°Z YERLER SÄ°PARÄ°ÅžLERÄ°MÄ°ZÄ° Ä°PTAL ETTÄ°’

Tarihi Sur ilçesi Çarşıya Åževiti’de 1963’ten beri esnaflık yapan  Kadri Dalkılıç, Çarşı pazardaki bayram hareketliliÄŸine iliÅŸkin ÅŸunları söyledi: ” Çarşıda hiç kimse yok. Çünkü Diyarbakır’ın fakir halkı hep mevsimlik iÅŸlerde çalışmak için ÅŸehir dışına gitmiÅŸler, zenginleri ise hep tatile gitmiÅŸ. Anlayacağınız Diyarbakır’da pek kimse kalmamış. Bayram aÄŸzıdır ama çarşı bom boÅŸ ama ileriki günlerde ne gösterir onu da bilmiyoruz. Yani, henüz bir bayram hareketliliÄŸi yok. Satışlarımıza yansıyan bir durum yok. Ä°nanın siftah etmediÄŸimiz günler var. Doların yükselmesi milleti çok etkiledi. Bu ara kimse para harcamak istemiyor. Biz esnaf olarak mal alamıyoruz. SipariÅŸ verdiÄŸimiz yerler sipariÅŸlerimizi iptal etti. Çünkü dolardan dolayı fiyat farkı istiyorlar, biz de önceden anlaÅŸtığımız fiyatta ısrar edince bize mal göndermiyorlar. Åžuan beklemedeyiz, ne olacak bilmiyoruz.”

‘NÄ°SAN AYINDA 37 TL’YE ALDIÄžIMIZ BÄ°R KOT PANTOLONU 60 TL’YE ALIYORUZ’

Dövizdeki yükseliÅŸin tekstil sektörünü de olumsuz etkilediÄŸini belirten esnaflardan Burak Kaya, ürünlerin yüzde 40 zamlandığını söyledi. Kaya, ” 2003 yılından beri bu çarşıda esnafım her geçen yıl birbirini aratıyor. Bu yıl ise çok çok kötü. Ramazan bayramından bu bayrama dahi çok fark var. Geçen bayram öncesi satışlarımızın üçte birini dahi yapamadık. Ayrıca bu bayram ürünlere de zam geldi. Dövizdeki yükseliÅŸ tekstile çok yansıdı. Müşteriler fiyatı görünce itiraz ediyor. Hemen hemen alış fiyatlarımız yüzde 80 fark etti. Nisan ayında 37 TL’ye aldığımız bir kot pantolonu 60 TL’ye alıyoruz. Biz zaten 60 TL’ye kot satıyorduk, ÅŸimdi bunu kaça satalım. Bu sene bayram hareketliliÄŸi de yok. Zaten bu sezon bayram için ürün de getirmedik, çünkü iÅŸlerin olmayacağını düşündük. Çarşının çehresi de deÄŸiÅŸti, güzelleÅŸti ama bu iÅŸlerimize yansımadı. Burada iÅŸler bir türlü rayına oturmuyor çünkü buranın insanı burada kalmadı hep göç etti. Sur’dan göçen BaÄŸlar’a, ÅžehitliÄŸe gitti. Onlar da ya Sakarya caddesinden ya da Ofis’ten alışveriÅŸ yapıyor. Burası eskiden Diyarbakır’ın kalbiydi ama ÅŸimdi öyle deÄŸil. Gönlümüzde hala Sur Diyarbakır’ın kalbi ama gerçekte durum bam baÅŸka” ÅŸeklinde konuÅŸtu.

30 yıllık esnaf Ä°kram Aslan,  iki bayram arası iÅŸlerin kötüleÅŸtiÄŸini söyledi. Aslan, ÅŸunları ifade etti: ” Krizin yüzde yüz yansıması var. Normal ÅŸartlarda yaptığımız iÅŸin ÅŸuan yüzde 20’sini yapamıyoruz. Bayram öncesi olmasına raÄŸmen durum böyle. Döviz ve altındaki yükseliÅŸ piyasayı bu hale getirdi. Biz de mal alırken yaklaşık yüzde 35 zamlı alıyoruz. Kesinlikle çarşı pazarda bir bayram havası yok. Geçen bayrama kıyasla durum daha kötü. Geçen bayram iÅŸ yok diye yakınıyorduk ama bu bayram çok daha kötü.”

‘BÄ°RAN ÖNCE ÃœRETÄ°M EKONOMÄ°SÄ°NE DÖNMEMÄ°Z GEREK’

Ayakkabıcı esnaflardan Remzi Üşen,  dövizdeki hareketliliÄŸin her ÅŸeyi zamlandırdığını belirtti. Üşen, döviz hareketliliÄŸinin piyasaları olumsuz etkilemesini hammaddede dışa bağımlılığa ve yerli üretim eksikliÄŸine baÄŸladı. Üşen, şöyle konuÅŸtu: “Åžuan piyasada döviz kurunda çok büyük bir dalgalanma var. Piyasada her ÅŸeye zam geldi. Üç ay öncesine göre bir ayakkabının fiyatı yüzde yüz zamlandı. Åžuan sattığımız fiyata ayakkabı alamıyoruz. 50TL’ye sattığımız bir ayakkabının maliyeti 50 TL olmuÅŸ. Ayakkabının hammaddesine zam geldiÄŸi için maliyetler artıyor. Çünkü hammadde Dolar üzerinden yurtdışından geliyor. Ãœlke olarak üretim yapmadığımız için hep dışa bağımlıyız. Papaz mapaz bahane üretmiyoruz ve bu haldeyiz. Ekonomimiz üretim üzerine kurulu olsaydı bizim Amerika’ya deÄŸil onların bize ihtiyacı olurdu. Almanya üretiyor ve bugün onların ABD’ye ihtiyacı yok. Çin’in ABD’ye ihtiyacı yok. Bayram öncesi ama piyasada durum çok berbat. Satışlarımı geçen bayramla kıyaslarsam yüzde 80’in altındadır. Ä°ÅŸlerimiz niye bu kadar düştü çünkü vatandaÅŸ artık mutfak masraflarının altında kaldı. Gıda ürünleri çok zamlandı, her ÅŸeyin fiyatı arttı. Salça’nın fiyatı iki katını geçti. Yani, vatandaÅŸ giyim kuÅŸama para ayıracak durumda deÄŸil. Devletin işçiye, memura, emekliye verdiÄŸi zam ile ürünlere gelen zam arasında daÄŸlar kadar fark var. Bence ÅŸuan enflasyon yüzde 40 civarlarında. Bugün ülkede orta ölçekli esnaflar batmakla yüz yüze. Bugün kazanan büyük sermayedir. Ãœlkede betona deÄŸil üretime yatırım yapmak lazım. Ayakkabının hammaddesini bizim üretmemiz lazım. Hammadde dışarıdan geldiÄŸi sürece bu iÅŸ düzelmez. Ayakkabının tabanı bundan 5 ay önce 10 TL ise bugün 21 TL olmuÅŸ. Bugün ABD’ye bir Papazı vermedik diye iki haftada başımıza gelmedik kalmadı. Katar’dan para alıyoruz, Türkiye gibi bir ülke neden Katar’a ihtiyaç duysun. Dışarıdan borç alıp getirip parayı betona gömüyoruz, sonra da ABD Dolar kuruyla bizimle uÄŸraşıyor, olacak iÅŸ deÄŸil. Biran önce üretim ekonomisine dönmemiz gerek, bunun baÅŸka yolu yok. Ãœretim, üretim, üretim…”

‘BÄ°R AY ÖNCESÄ°NDE PEŞİN PARA VERMİŞİZ AMA TOPTANCI MAL VERMÄ°YOR’

Gıda sektöründe esnaflık yapan Salih ÖzayoÄŸlu, toptancılardan mal alamamaktan ÅŸikayetçi. ÖzayoÄŸlu,” Geçen bayrama nazaran bu bayram iÅŸler durgun. Ä°ÅŸler yarı yarıya düştü. Dolardaki yükseliÅŸ ister istemez piyasayı etkiledi. Ãœrün fiyatları arttı. VatandaÅŸ ise zamlı fiyatlara tepki gösteriyor. Bir ay öncesinde peÅŸin para vermiÅŸiz ama toptancı mal vermiyor. Fiyatlardaki belirsizlikten dolayı bunlar yaÅŸanıyor. Piyasayı elide tutan büyük sermaye sahipleri var, zaten her ÅŸey bunlardan kaynaklanıyor. Ä°thal ürünlere muhtaç olduktan sonra, kendimiz üretmedikten sonra ne söylesek boÅŸtur” ifadelerini kullandı.

‘SATIÅžLARIMIZ NORMAL GÃœNLERÄ°N BÄ°LE GERÄ°SÄ°NDE’

Çarşıda bayram havası olmadığını belirten esnaflardan Yılmaz Çetiner, ÅŸunları söyledi: ” Bu bayramda hiç bayram havası yok. Dolar yüksek diye kimse para harcamıyor. Ä°lk defa böyle kötü bir bayram görüyoruz. Satışlarımız normal günlerin bile gerisinde. Bayram için alışveriÅŸ yapan da eskisi gibi almıyor. Önceden bir kilo ÅŸeker alan ÅŸimdi yarım kilo alıyor. Doların yüksek olması fiyatlarımızı da etkiliyor. Åžimdi Dolar bir miktar düştü ama biz Dolar daha yüksek iken mal aldık ve ÅŸimdi Dolar düşse de ürünümüzü zararına satacak deÄŸiliz. Önceki bayramda burada adım atılacak yer olmazdı ÅŸimdi ise çarşıda kimse yok.”

‘ESKÄ° FÄ°YATLARLA YENÄ° FÄ°YATLARI KARÅžILAÅžTIRAN MÜŞTERÄ°LER TEPKÄ° GÖSTERÄ°YOR’

Kahve satan bir iÅŸyeri çalışanı olan YeÅŸim Dolu,  zamlı fiyatlardan sonra müşteriler ile iletiÅŸim sorunu yaÅŸandığını ifade etti. Dolu,  “Ä°ÅŸlerimizde çok büyük düşüş var. Dövizdeki dalgalanma bizi de etkiledi. Müşterilerimiz eskisi gibi alışveriÅŸ yapmıyorlar. Fiyatları öğrendiklerinde çok büyük tepki gösteriyorlar. Eski fiyatlarla yeni fiyatları karşılaÅŸtıran müşteriler hem tepki gösteriyor hem de bir güven sorunu yaÅŸanıyor. Müşterilerimizle eskisi gibi iletiÅŸim kuramıyoruz. Satışlarımız yarı yarıya düştü. Geçen bayram bu bayrama göre daha iyiydi. Çünkü fiyatlarımız biraz daha normaldi. Åžimdi birçok üründe fiyatlar 10 TL zamlandı. 34 TL’ye sattığımız Türk kahvesini ÅŸuan 45 TL’ye satıyoruz” diye konuÅŸtu.

‘SATIÅžLARIMIZ YÃœZDE 50 DÜŞTÃœ’

Genç esnaflardan UÄŸur Kaplan, ” Bayram geldi ama çarşıda bir hareketlilik yok. Dolar yükseldi fiyatlarımız da yükseldi. Bu yüzden müşteriler fazla alışveriÅŸ yapmıyor. Önce bir kilo kahve alan ÅŸimdi yarsını ancak alıyor. Geçen bayram iÅŸler iyiydi, ÅŸimdi ise satışlarımız yüzde 50 düştü” ÅŸeklinde konuÅŸtu.

‘GEÇEN BAYRAMLA KIYASLA Ä°ÅžLER DURGUN’

Tatlıcı esnaflardan Veysel Atalay, vatandaşın alım gücünün azaldığını söyledi. Atalay  şöyle konuÅŸtu: “Bayram öncesi satışlarımızın artması lazım ama iÅŸlerimiz ÅŸuan durgun.  Geçen bayramla kıyasla iÅŸler durgun. Geçen bayram iÅŸlerimiz daha iyiydi. Bu bayram ile geçen bayram arasında iÅŸlerimizde yüzde 60 fark var. Her ÅŸeye çok zam geldi ve milletin alım gücü de azaldı. Hem vatandaşın alım gücü düştü hem de bazı gıda maddelerini vatandaÅŸ marketlerde bulamıyor. 6 tane markete gittim salça bulmadım. Bazıları stok yapıyor ve salçanın fiyatı iki katına çıkmış. Yani, fırsatçılık yapanlar var.”

‘SUR’UN TABANI ARTIK SUR’DA DEĞİL’

Ä°smini vermek istemeyen bir esnaf Sur’daki göçten kaynaklı müşteri potansiyelinin azaldığını belirterek, ” Sur’daki insanlar buradan göç ettiÄŸinden bu yana Sur eski Sur olmadı. Buradan BaÄŸlar’a, Åžehitlik’e  ya da Diyarbakır’ın diÄŸer semtlerine göç edenler artık Sur’da alışveriÅŸ yapmıyor. Yani, Sur’un tabanı artık Sur’da deÄŸil. Dışarıdan Sur’a gezmek için gelenler de pek alışveriÅŸ yapmıyor. Ayrıca ÅŸimdi yaz sıcakları ve insanlar evinden çıkıp çarşıya gelmek bile istemiyor. Buna mevsimlik işçileri, tatile gidenleri de ekleyin Diyarbakır yarı yarıya boÅŸaldı sayılır. Dövizdeki dalgalanma da bütün bunlara tuz biber ekti. Åžuan piyasada çok ciddi bir sıkıntı var. Bayram yaklaşıyor ama çarşıda hiç hareketlenme yok. Her ÅŸey çok durgun” diye konuÅŸtu. (Kaynak: Tigris Haber Gazetesi)